حمل و نقل زمینی، انواع روش‌ها و نکات مهم

حمل‌ونقل یکی از انواع لجستیک به‌ شمار می‌آید. روش‌های حمل‌ونقل متفاوتی در سراسر دنیا استفاده می‌شوند که حمل و نقل زمینی رایج‌ترین نوع آن است. ترانزیت زمینی خود انواع گوناگونی دارد و از وسایل نقلیه متفاوتی در این روش استفاده می‌شود. گاهی اوقات وسایل نقلیه این شیوه با توجه به فرهنگ هم متفاوت خواهند بود. در اینجا قرار است درباره حمل‌ونقل به شیوه زمینی صحبت کنیم، انواع این حمل‌ونقل را نام ببریم و گذری بر هزینه‌های آن داشته باشیم. در انتهای مطلب نیز به معرفی برخی از انواع شیوه‌های منحصربه‌فرد و متفاوت حمل‌ونقل زمینی اشاره می‌کنیم که می‌تواند برای شما جذابیت زیادی داشته باشد.

حمل و نقل زمینی چیست؟

البته شاید این پرسش چندان درستی نباشد، زیرا همه ما می‌دانیم حمل ‌و نقل زمینی چیست. اما در یک تعریف ساده حمل ‌و نقل زمینی به انتقال افراد، کالاها، محصولات و یا حیوانات از یک مکان به مکانی دیگر گفته می‌شود که از طریق خشکی و روی زمین اتفاق می‌افتد. این شیوه حمل‌ونقل به شکل کلی به دو صورت ریلی و جاده‌ای قابل انجام است. هرچند که نوع جاده‌ای مختص به وسیله نقلیه خاصی نیست. از گذشته تا به امروز چند نوع مختلف سیستم حمل و نقل زمینی ابداع شده است که توسط سه نیروی انسانی، حیوانی و ماشینی اداره می‌شد.

حمل و نقل زمینی رایج‌ترین شیوه حمل بار و مسافر در سراسر دنیاست که از گذشته تا امروز توسط نیروی حیوانی، انسانی و ماشینی انجام گرفته است.

انواع حمل و نقل زمینی

حمل و نقل زمینی به اشکال مختلف انجام می‌شود. هر یک از این شیوه‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارند. در ادامه درباره هر کدام از این نیروهای حمل‌ونقل بیشتر صحبت خواهیم کرد.

حمل‌ونقل با نیروی انسانی

حمل‌ونقل از طریق نیروی انسانی یکی از رایج‌ترین شیوه‌های حمل‌ونقل در کشورهای توسعه نیافته محسوب می‌شود. بارزترین و مشخص‌ترین نوع حمل‌ونقل انسانی در کشور خودمان، کولبرانی هستند که کالاهایی را برای امرار معاش بین دو نقطه مرزی جابه‌جا می‌کنند. این یکی از اقتصادی‌ترین شیوه‌های حمل‌ونقل محسوب می‌شود. از حمل‌ونقل با نیروی انسانی خصوصاً در مناطقی که صعب‌العبور و نقاطی که دسترسی ضعیفی به سایر مناطق دارند، استفاده می‌شود.

مزایا

• مقرون‌به‌صرفه
• قابل استفاده برای مناطق صعب‌العبور
• مناسب برای محیط‌زیست

معایب

• عدم حمل بار زیاد
• سرعت کم و بسیار کند در انتقال بار
• به خطر افتادن بار خصوصاً در مسیرهای شیب‌دار
• فرسودگی زودهنگام نیروی انسانی
• عدم قابلیت استفاده در شرایط جوی مختلف

حمل‌ونقل با نیروی حیوانات

حیوانات از گذشته تا به امروز نقش سازنده‌ای در حمل‌ونقل داشته‌اند. آن‌ها نه‌تنها برای جابه‌جایی کالاها مورد استفاده قرار می‌گرفتند، بلکه در حمل انسان‌ها هم کارایی فوق‌العاده‌ای داشتند. حیوانات از طریق کالسکه، گاری، سورتمه و حتی بستن یک تکه تخته بزرگ اقدام به حمل بار خود می‌کردند. این شیوه هنوز در برخی مناطق دنیا رایج است.

مزایا

• هزینه مناسب برای حمل بار
• مناسب برای محیط‌زیست به دلیل عدم استفاده از سوخت‌های فسیلی
• سرعت بهتر نسبت به حمل‌ونقل نیروی انسانی
• مناسب برای مناطق روستایی
• هزینه نگهداری نسبتاً کم
• ایمنی بالا نسبت به شیوه‌های حمل‌و‌نقل مدرن
• قابلیت حمل انسان و کالا

معایب

• نیاز به رسیدگی و مراقبت زیاد
• محدودیت طی کردن مسافت به دلیل عدم توانایی راه رفتن طولانی
• محدودیت در حمل کالا برای برخی از حیوانات
• بروز خستگی یا بیماری در حین سفر
• عدم قابلیت استفاده در شرایط جوی مختلف

حمل‌و‌نقل جاده‌ای

حمل‌ونقل جاده‌ای، یکی از مدرن‌ترین شیوه‌های حمل‌ونقل محسوب می‌شود. جاده به عنوان یک مسیر از پیش تعیین شده، تمامی موانع و مسیرها را هموار می‌کند و به راحتی می‌توان از این طریق با کمک وسایل نقلیه و هم به صورت حمل‌ونقل حیوانی یا حتی انسانی اقدام به حمل بار کرد. این شیوه شاید در بین روش‌های مختلف حمل‌ونقل، زنجیره‌های تأمین کالا و مشاغل مختلف محبوبیت زیادی داشته باشد. تقریباً می‌توان گفت هر کالایی را می‌توان از این طریق حمل کرد. این شیوه مزایای بی‌شماری را در مقایسه با سایر روش‌های حمل‌ونقل دارد. هرچند که معایب این شیوه هم کم نیست. در ادامه به بررسی مزایای و معایب حمل‌ونقل جاده‌ای می‌پردازیم.

مزایا

• سرمایه‌گذاری کمتر برای ایجاد زیرساخت‌ها، نسبت به حمل‌ونقل ریلی و هوایی
• ارائه خدمات تا خود مقصد و تخلیه بار بدون نیاز به بارگیری مجدد
• دسترسی به مناطق مختلف
• مناسب برای مسافت‌های کوتاه و طولانی
• قابلیت استفاده در تمامی ساعات شبانه‌روز
• آسیب‌پذیری کمتر هنگام جابه‌جایی کالاها
• قابلیت جابه‌جایی انواع کالا، حیوان و انسان
• هزینه بسته‌بندی و مراقبت کمتر در مقایسه با حمل‌ونقل هوایی و دریایی

معایب

• احتمال خراب شدن وسیله نقلیه در هر زمان
• مستعد تأثیرپذیری از عواملی مانند آب و هوا و تغییر فصل
• حمل گران محموله‌های سنگین
• آلوده کردن محیط‌‌زیست به دلیل مصرف سوخت فسیلی
• امکان آسیب دیدن کالاها به دلیل نرخ تصادفات بالا
• کندتر از شیوه‌های حمل‌ونقل هوایی و دریایی
• نامناسب برای بارهای بزرگ و سنگین

حمل‌ونقل ریلی

یکی دیگر از شیوه‌های حمل و نقل زمینی، نوع ریلی است. این شیوه حمل‌ونقل قبل از اینکه جاده‌ها به شکل امروزی بسیار گسترده شوند و حتی بسیار قبل‌تر از زمانی که شیوه حمل هوایی ایجاد شود، کاربرد داشت. حمل‌ونقل ریلی امروزه به دو شکل مختلف درون شهری و برون شهری انجام می‌شود. حمل‌ونقل درون شهری در اصل همان مترویی است که افراد برای جابه‌جا شدن از آن استفاده می‌کنند. در حالی که قطارها هم برای جابه‌جایی انسان و هم بار مورد استفاده قرار می‌گیرند.

مزایا

• قابلیت حمل بار در حجم بیشتر به دلیل ظرفیت بالا
• هزینه مقرون‌به‌صرفه
• سرعت مناسب در تحویل بار به مقصد
• قابلیت استفاده در شرایط جوی مختلف
• قابل اعتمادتر از حمل جاده‌ای، هوایی و دریایی به دلیل ایمنی بالا
• سازماندهی منظم‌تر و بهتر
• قابلیت استفاده در مسافت‌های طولانی
• بهترین گزینه برای حمل بارهای سنگین
• قابلیت اضافه کردن واگن‌های اضافی برای حمل بار بار بیشتر

معایب

• نیاز به سرمایه‌گذاری بالا برای تأسیس زیرساخت‌ها
• عدم انعطاف‌پذیری برای تغییر مسیر و زمان‌بندی
• ارائه خدمات به صورت انحصاری و در خدمت دولت
• نامناسب برای حمل و نقل زمینی بار در مسافت‌های کوتاه
• نیازمند تشریفات رزرو بالا برای حمل بار
• غیر اقتصادی بودن برای حمل بارهای کوچک

ترانزیت زمینی به طور کلی به دو صورت ریلی و جاده‌ای انجام می‌شود که هر یک از این شیوه‌ها معایب و مزایای خاص خود را دارند.

انواع روش‌های حمل‌ونقل جاده‌ای

حمل و نقل زمینی از نوع جاده‌ای با وسایل نقلیه متفاوتی انجام‌پذیر است. علاوه بر قطار که به عنوان یک زیرمجموعه حمل و نقل زمینی به آن اشاره کردیم، وسایل نقلیه دیگری مثل کامیون‌ها، تریلرها، اتوبوس‌ها، وانت‌بارها، اتومبیل‌ها، موتورسیکلت‌ها و حتی دوچرخه و سه‌چرخه را هم می‌توان در این دسته جای داد. هر یک از این شیوه‌های حمل‌ونقل هم نقاط قوت و ضعف خود را دارند و نمی‌توان از همه آن‌ها به یک شیوه و برای حمل یک بار استفاده کرد.

در بین انواع شیوه‌های حمل‌ونقل زمینی، استفاده از کامیون‌ها و تریلرها برای حجم بار زیادتر و با وزن بیشتر، رایج‌تر از شیوه‌های دیگر است. این دو روش حمل و نقل زمینی خصوصاً برای حمل بارهای بین‌المللی کاربردی‌تر هستند. اتوبوس‌ها که تنها برای حمل مسافر و بعضاً محموله‌های سبک پستی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این در حالی است که از اتومبیل‌ها، وانت‌بارها، موتورسیکلت‌ها و سه‌چرخه‌ها بیشتر برای حمل بار درون شهری و گاهی برای حمل افراد استفاده می‌شود. هرچند که تاکسی‌ها و وانت‌بارها برای حمل افراد یا بار بین شهری هم مورد استفاده قرار می‌گیرند.

محاسبه کرایه حمل بار زمینی

محاسبه هزینه حمل و نقل زمینی به عوامل متعددی بستگی دارد. برای مثال تعیین وزن بار، حجم بار، نوع بار، مبدأ بارگیری، مقصد، طول مسافت، شرایط جاده‌ای، شرایط آب‌وهوایی، نوع وسیله نقلیه و حتی شرکت باربری که انتخاب کرده‌اید می‌تواند در تعیین و محاسبه این نرخ متفاوت باشد.

مسلماً هرچه بار حساس‌تر یا سنگین‌تر باشد، هزینه حمل آن متفاوت و البته بیشتر خواهد بود. ضمن اینکه مسافت هم عاملی بسیار مهم در تعیین این هزینه است. هزینه‌های بین‌المللی حمل بار که با توجه ارز کشور مورد نظر هم محاسبه می‌شود، بسیار بیشتر از هزینه‌های حمل بار درون کشوری خواهد بود. در این بین باید عوارض و مالیات گمرکی را هم به هزینه حمل بار افزود. بنابراین نمی‌توان یک نرخ مشخص و تعیین شده‌ای را برای محاسبه کرایه حمل بار زمینی مشخص کرد. اما آنچه مسلم است شیوه حمل و نقل زمینی در بسیاری از مواقع مقرون‌به‌صرفه‌تر از سایر روش‌های حمل‌ونقل خواهد بود.

محاسبه کرایه بار بر اساس عوامل مختلفی از جمله وزن و حجم بار، مبدأ و مقصد، شرایط جاده‌ای و آب‌وهوایی و نوع وسیله نقلیه انجام می‌شود.

شرایط و الزامات حمل و نقل زمینی         

ترانزیت زمینی به دو صورت داخلی و بین‌المللی انجام می‌شود که هر یک قوانین و قواعد خاص خود را دارد. به طور کلی روش‌های حمل و نقل زمینی بر اساس دسترسی مشتریان به انواع عمومی، تجاری، نظامی و خصوصی تقسیم‌بندی می‌شوند. این چهار شکل دسترسی به نوع محموله قابل حمل و میزان حساسیت آن برمی‌گردد. در ترانزیت داخلی حتماً نیاز به یک شرکت خاص برای حمل بار نیست. بلکه بسته به نیاز حتی می‌توان از رانندگان به شکل خصوصی استفاده کرد. اما در چنین شرایطی مسئولیت صفر تا صد حمل بار و دردسرهای مربوط به آن بر عهده خود شخص خواهد بود.

استفاده از شرکت‌های حمل بار، بیشترین استفاده را در حمل بار بین‌المللی دارند. چنین نهادهایی تنها وظیفه انتقال یک محموله و محافظت از آن حین جابه‌جایی را بر عهده نخواهند داشت. بلکه در بسیاری از مواقع بسته به نوع بار، خدمات بسته‌بندی، انبارداری، انجام کارهای گمرکی و تخلیه و بارگیری را نیز به مشتریان ارائه خواهند داد. در ادامه به معرفی اسناد و مدارکی خواهیم پرداخت که باید هنگام حمل و نقل زمینی توسط رانندگان یا شرکت‌های حمل بار ارائه شوند.

ارائه مدارک شناسایی شخصی و شرکتی

از مهم‌ترین مدارک مورد نیاز رانندگان خصوصی و عمومی، به همراه داشتن کارت شناسایی است. این برای رانندگانی که به عنوان نیروی یک ناوگان خاص محسوب می‌شوند، شامل کارت شناسایی ناوگان حمل‌ونقل هم می‌شود. در کارت شناسایی شخصی که اطلاعات شناسایی افراد قرار دارد و معمولاً برای اطمینان از راننده و امنیت حمل بار لازم است. کارت شناسایی ناوگان حمل‌ونقل هم شامل نوعی کارت مخصوص می‌شود که بیشتر از هر چیزی روی آمار و اطلاعات ناوگان مربوطه مثل ثبت مشخصات وسیله نقلیه مدنظر تأکید دارد.

اما علاوه بر کارت شناسایی شخصی و کارت شناسایی ناوگان حمل‌ونقل، نوعی کارت برای رانندگان صادر می‌شود که کارت وابستگی نام دارد. این کارت در حمل و نقل زمینی نشان‌دهنده نام شرکت باربری یا مسافربری خاص خواهد بود. بنابراین تمامی مسئولیت حمل بار یا مسافر موردنظر، به شرکت صادر‌کننده کارت وابستگی برمی‌گردد.

دفترچه کار رانندگان

یکی دیگر از مدارکی که ممکن است در حمل و نقل زمینی از سوی مسئولین درخواست شود، داشتن دفترچه کار است. این دفترچه به عنوان یک الزام قانونی برای رانندگان محسوب می‌شود که توسط پلیس راه بررسی خواهد شد. ناگفته نماند که عدم وجود چنین دفترچه‌ای می‌تواند از تردد وسیله نقلیه و حمل بار یا مسافر توسط راننده جلوگیری کند. عدم همراه داشتن دفترچه کار راننده می‌تواند نوعی تخلف محسوب شود و جریمه کردن راننده و حتی ضبط دفترچه او را به همراه داشته باشد.

دفترچه مدت کار

نوع دیگری از مدارک لازم برای رانندگان ترانزیت زمینی، دفترچه مدت کار و بازرسی سرعت خواهد بود. این دفترچه در اصل به عنوان یک مدرک صادر شده از سوی نیروی انتظامی است که در آن مدت زمان کار برای رانندگان بخش مسافربری مشخص شده است. در این دفترچه همچنین نوع تخلف رانندگان ثبت می‌شود. همراه داشتن دفترچه مدت کار و بازرسی سرعت در طول مسیر حرکت از مبدأ به مقصد ضروری خواهد بود.

نکته: مدارک، مجوزها و استانداردهای لازم برای رانندگان حمل و نقل زمینی بین‌المللی می‌تواند متفاوت باشد.

روش‌های حمل و نقل زمینی غیرمعمول در دنیا

تا اینجا به بررسی انواع روش‌های ترانزیت زمینی، مزایا و معایب هر یک از آن‌ها، معرفی وسایل نقلیه مختلف و قوانین و مدارک لازم برای رانندگان حمل‌ونقل مسافربری و باربری پرداختیم. اما بسیاری از روش‌های حمل‌ونقل در دنیا مرسوم هستند که در نوع خود منحصربه‌فرد به‌ شمار می‌آیند. در ادامه به معرفی هر یک از این شیوه‌ها می‌پردازیم.

• راه‌آهن معلق در آلمان
  • این راه‌آهن برقی در ووپرتال آلمان در سال 1901 افتتاح شد.
  • راه‌آهن معلق در هر روز بیش از 85 هزار مسافر را جابه‌جا می‌کند.
• تاکسی کوکو در کوبا
  • این تاکسی‌ها به شکل نارگیل‌های زرد رنگ توخالی هستند.
  • به عنوان یک شیوه حمل مسافر ارزان‌قیمت در هاوانا کوبا مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• قطار مغناطیسی چین
  • این قطار چیزی شبیه مترو اما با سرعتی به مراتب خارق‌العاده‌تر است.
  • تقریباً یک مسیر 30 کیلومتری را در 7 دقیقه طی خواهد کرد.
• سورتمه سگ در ایالات متحده
  • هنوز هم از سورتمه برای حمل بار و مسافر استفاده می‌شود.
  • سورتمه سگ در ایالت یخ‌زده آلاسکا یکی از سریع‌ترین شیوه‌ها برای حرکت روی برف محسوب می‌شود.
  • سورتمه گوزن شمالی هم در منطقه لاپلند فنلاند برای جابه‌جایی گردشگران و مردم بومی این منطقه در نقاط برفی کاربرد دارد.

جمع‌بندی

• حمل و نقل زمینی رایج‌ترین شیوه ترانزیت بار و مسافر محسوب می‌شود. این شیوه انواع گوناگونی دارد و به دسته حمل ریلی و حمل جاده‌ای تقسیم‌بندی می‌شود.
• ترانزیت زمینی توسط وسایل نقلیه مختلف انجام می‌شود که در این بین کامیون‌ها، تریلرها و اتوبوس‌ها نقش پررنگ‌تری را ایفا می‌کنند.
• رانندگان وسایل حمل‌ونقل عمومی موظف به همراه داشتن برخی از مدارک شناسایی و کاری هستند که این اسناد بسته به کشور موردنظر و البته قوانین بین‌المللی متفاوت هستند.
• شما در مورد حمل و نقل زمینی، مزایا و معایب آن چه فکر می‌کنید؟ دانسته‌های خود را در این زمینه با ما به اشتراک بگذارید.

پرسش‌های پرتکرار

منابع:

aplustopper

yourarticlelibrary

travel