علت ریزش تالار شیشه‌ای در اردیبهشت‌ماه چه بود؟

به گزارش آرمان ملی آنلاین، با توجه به بزرگی چنین بازاری از نظر حجم مبادلات روزانه و با عنایت به تبلیغات زیادی که در ایران در خصوص کسب «درآمد دلاری» مطرح می‌شود، «آرمان ملی» در گفت‌و‌گوی اختصاصی با سعید سیاه‌پوش (تحلیلگر و مدرس بازارهای مالی)، جذابیت سودآوری فارکس و میزان احتمال ضرردِهی این بازار مالی برای معامله‌گران حرفه‌ای و آماتور ایرانی را مورد کنکاش قرار داده است. 

در کشور ما در ماه‌ها و سال‌های اخیر، موضوع کسب درآمد دلاری به شدت مطرح شده و در مورد این نوع درآمد، تبلیغات مختلفی انجام می‌شود. به طور کلی دو نوع بازار سنتی و بازار جدید یا نوظهور در دنیا وجود دارد و حتی بورس اوراق بهادار تهران را جزو بازارهای سنتی می‌دانند و بازار طلا و سکه هم، جزو بازارهای سنتی است. از نظر شما و به طور خاص وضعیت بازارهای سنتی سرمایه‌گذاری در ایران در مقایسه با بازارهای جدید چگونه بوده و چه چالش‌هایی داشته‌اند؟ 

– در کشور ما، مفهوم سرمایه‌گذاری و کار در بازار سرمایه، عمق زیاد و سابقه زمانی زیادی ندارد. اتفاق جالبی که در سال‌های اخیر رخ داده این بوده که چندین سال پیش، حدود ۱۰۰ هزار کد بورسی فعال در ایران داشتیم و در آن دوره، کارگزاری‌های مختلف از طریق تماس تلفنی یا با حضور در محل کار افراد، از افراد مختلف می‌خواستند که کد بورسی تهیه کرده و اقدام به خرید و فروش سهام کنند. 

ما ایرانی‌ها مثل خیلی از کشورهای دنیا، به دنبال این هستیم که سهامی را از طریق بورس یا طلا و سکه، یا خودرو و حتی سیمکارت موبایل را در قیمت کف بازار بخریم. این نوع خریدها بر مبنای این بوده که در آینده، تقاضا برای خرید آنها زیاد می‌شود و با توجه به عرضه کم آنها، می‌توانیم آنها را در آینده بفروشیم و سود کنیم. معمولاً این تصور هست که این قیمت‌ها تا ابد رو به رشد هستند ولی متاسفانه معمولاً این طور است در جایی که قیمت‌ها در حالت صعودی هستند، خرید اقلام مختلف انجام می‌شود. برای مثال، در یک دوره، سیمکارت‌های اعتباری یک کالای سرمایه‌ای محسوب می‌شد یا به طور کُلی سیمکارت موبایل، یک کالای سرمایه محسوب می‌شد. در این حالت، افراد مختلف سیمکارت موبایل را می‌خریدند و بعداً به چند برابر قیمت می‌فروختند. 

به مرور زمان، میزان عرضه افزایش پیدا کرده و تعادل بین عرضه و تقاضا ایجاد می‌شود. در این حالت، افراد زیادی که این نوع اقلام را در قیمت‌های بالاتر خریداری کرده‌اند، متضرر می‌شوند. در چند سال اخیر و بعد از اینکه بورس تهران، رشد نسبتاً خوبی داشت و شاخص کل بورس از محدوده ۱۰۰ هزار واحد سال‌های قبل، به محدود ۵۰۰ هزار واحد در پایان سال ۱۳۹۸ رسید و رشد آن در اوایل سال ۱۳۹۹ ادامه پیدا کرد، افراد زیادی وارد بازار بورس شدند. 

به دلیل اینکه تقاضا برای سرمایه‌گذاری در بورس زیاد بود، موضوع تفسیر و تحلیل بازار هم در این دوره برجسته شد و مفسرها و تحلیلگران زیادی پیدا شدند. ما الان به این موضوع که این تحلیلگران، چقدر سواد داشتند کاری نداریم ولی در بستر شبکه‌های اجتماعی، افراد مختلف می‌توانند یک تریبون برای صحبت کردن داشته باشند و به همین خاطر، افراد زیادی مطرح شدند. این نوع افراد به عنوان «استاد» با استفاده از تکنیک‌های دیجیتال مارکتینگ، شروع به ارائه تحلیل کردند. از طرفی، افراد زیادی بودند که مایحتاج زندگی خودشان را فروختند و به سودای اینکه بورس، الی الابد رشد می‌کند وارد بورس شدند. 

در ادامه و در سال ۱۳۹۹، آن اتفاق مهم در بورس رخ داد و یک ریزش سنگین و سقوط سنگین اتفاق افتاد. با این سقوط سنگین بورس تهران، افراد زیادی که سهام خریده بودند، متضرر شدند ولی این اتفاق بورس، یک جنبه مثبت داشت. در این دوره، افراد زیادی درگیر ورود به بورس شدند و از سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ به بعد، یک مقدار سواد مالی جامعه بالا رفت. 

امروزه در دنیا موضوعاتی از قبیل مدیریت سرمایه فردی و بیزینسی، در دانشگاه‌های معتبر دنیا تدریس می‌شود، اما در این زمینه، کشور ما عقب بوده و دانش افراد در این زمینه کم است. همین وضع باعث می‌شود افراد مختلف، بد موقع و در روند صعودی، وارد بازارها شوند و در نهایت افراد زیادی، با تحمل ضرر از بازار خارج می‌شوند. نکته منفی این اتفاق این است که افراد زیادی، بد موقع وارد بورس شدند و ضرر کردند ولی نکته مثبت، این بود که یک مقدار به سواد مالی کلیت جامعه افزوده شد.

کسب درآمد دلاری از طریق فارکس، امکانپذیر است ولی کسب درآمد دلاری، بهای بسیار زیادی دارد. این بهای بسیار، فقط محدود به سرمایه نیست. یک معامله‌گر، باید وقت زیادی از یک شبانه روز خود را صرف رصد بازار کند 

*در حوزه بازارهای داخلی و به طور مشخص بورس تهران، ما می‌بینیم سازمان بورس و اوراق بهادار سعی می‌کند بورس‌های مختلف ایران را کنترل و هدایت کند. همچنین در بورس تهران دامنه نوسان قیمت، آزاد نیست و محدودیت‌هایی دارد تا سهامداران یک دفعه سرمایه خودشان را از دست ندهند. در حالی که بازارهای مالی دنیا محدودیت دامنه نوسان ندارند و حمایت خاصی از سهامداران یا سرمایه‌گذاران نمی‌شود. در نتیجه، قیمت‌ها در بازارهای جهانی می‌توانند به شدت دچار کاهش و افزایش شوند. آیا ایرانی‌ها در سال‌های اخیر، آموخته‌اند که بازارهای جهانی سودهای بزرگ برای معامله‌گران ایجاد می‌کنند ولی بازارهای پُر ریسکی هستند؟ 

– قطعا بازارهای جهانی، پُرریسک هستند. بنده قبول ندارم که ما ایرانی‌ها، معامله‌گران خوبی هستیم. چیزی که من می‌بینم، این است که بالای ۹۰ درصد از افرادی که می‌شناسم در ضرر هستند. تعداد انگشت شماری از اطرافیان خودم که می‌تواند نمونه‌ای از جامعه و کل کشور باشد، توانسته‌اند از محل معامله گری و حضور در بازارهای مالی، سود کسب کنند ولی عمده افراد در ضرر هستند. 

*آیا دوره کوتاه‌مدت را در نظر می‌گیرید و می‌گویید در ضرر هستند؟ 

در بلندمدت هم، در ضرر هستند. زدن دکمه خرید و فروش در بازارهای مالی، کار راحتی است ولی اینکه در چه زمانی دکمه خرید را بزنیم و در چه زمانی دکمه فروش را بزنیم، مهارتی می‌خواهد که حاصل سال‌ها تجربه و تلاش است. اگر ما بخواهیم به درستی انتخاب کنیم که در کجا خرید یا فروش کنیم، این موضوع به عوامل مختلف بستگی دارد و باید مولفه‌های مختلفی را بررسی کنیم. 

در دی ۱۳۹۲، شاخص کُل بورس به حدود ۹۰ هزار رسید ولی در هفته‌های بعد از آن، تا حدود ۶۰ هزار واحد کاهش پیدا کرد. در بهمن ۱۳۹۲، تعداد زیادی از سهامداران خُرد بارها تجمع اعتراضی برپا کردند و حتی در نامه نگاری به مقامات ارشد کشور اعلام کردند که در باتلاق بورس گرفتار شده‌اند. در سال ۱۳۹۹ و بعد از ریزش بزرگ بورس، همان اتفاقات توسط سهامداران خُرد تکرار شد. 

با این حال قیمت سهام در سال ۱۳۹۹ سال ۱۴۰۲، بالاتر از سال ۱۳۹۲ است که سهامداران تجمع برپا می‌کردند. در حقیقت کسانی که آماتور هستند و معامله‌گر حرفه‌ای نیستند، با توجه به اینکه آموزش زیادی ندیده‌اند بایستی دوره درازمدت برای سرمایه‌گذاری در نظر بگیرند و با ضرر مقطعی و کوتاه مدت، تصمیم اشتباه نگیرند؟ 

– بله؛ ما اگر همین دوره چند ماهه اخیر بورس تهران را بررسی کنیم، می‌بینیم که سرمایه‌ها وارد بورس شد و شاخص بورس، رشد قابل توجهی پیدا کرد. در روز ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۲، یکی از سنگین‌ترین ریزش‌های بورس تهران، اتفاق افتاد. در یک بازار صعودی، حجم زیادی از سرمایه‌ها وارد بورس شد و بعداً کسانی که خودشان را تحلیلگر می‌دانند، گفتند بازار رو به رشد است. افرادی زیادی با این دیدگاه که در کوتاه مدت، سود کسب می‌کنند وارد بورس شدند. 

همزمان با این اتفاقات، قیمت‌ها در بازار آزاد خودرو کاهش پیدا کرد و بازار خودرو در حال افتادن از تب و تاب بود. در این دوره، حجم زیادی از سرمایه‌ها وارد بورس شد ولی در ۱۷ اردیبهشت امسال، آن ریزش وحشتناک بورس اتفاق افتاد که یکی از سنگین‌ترین ریزش‌های بورس تهران بود. یک علت مهم آن ریزش بزرگ که البته ۲۰ روز بعد مشخص شد، این بود که در تاریخ ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۲، یک نامه از طرف هیات‌مدیره شرکت ایران خودرو، خطاب به وزارت صنعت و معدن ارسال شده بود. 

در این نامه توضیح داده شده بود که با توجه به کمبود منابع ارزی، در سال جاری امکان تامین خودروهای تعهد شده توسط این شرکت وجود ندارد. این ریزش بورس، از سهام خودرویی بورس شروع شد و خودرویی‌ها که رانت اطلاعاتی و رانت خبری دارند، سرمایه‌های خودشان را از بورس بیرون کشیدند. به همین دلیل، حجم زیادی خروج سرمایه صورت گرفت و شاهد یک نوسان شدید بودیم. 

افرادی که در سال ۱۳۹۷ و با شاخص بورس ۱۰۰ هزار واحدی، وارد بورس شده باشند، در مقایسه با هر بازاری می‌توانند بگویند در سود هستند ولی مساله این است که افراد در جامعه ما وقتی وارد بورس می‌شوند با دید کوتاه‌مدت می‌آیند، یعنی با این دید وارد می‌شوند که در مدت فقط چند ماه سود کنند و یک شبه راه چند ساله را بروند. 

در حالی که دَرز یک نامه از شرکت ایران خودرو خطاب به وزارت صنعت و معدن، مبنی بر اینکه نمی‌تواند خودروهای تعهد شده را به مشتریان تحویل بدهند، باعث خروج سرمایه خودرویی‌ها از بورس شد و بعداً شاخص کل و شاخص هم وزن، دچار ریزش وحشتناک شد. علت آن ریزش، حدود ۲۰ روز بعد مشخص شده و اعلان عمومی شد که چنین نامه‌ای به وزارت صنعت و معدن نوشته شده. 

می‌خواهم بگویم که در هر بازار، یک رویه پنهان وجود دارد و ما به عنوان سرمایه‌گذار خُرد که فقط نمودار بورس را نگاه می‌کنیم، از آن رویه بازار خبر نداریم. عامل مهم در تحولات بازار، اتفاقات فاندامنتال (بنیادی) است که در خیلی از مواقع، این نوع اطلاعات دیر به دست ما سهامداران خُرد می‌رسد. به همین خاطر و در این شرایط، از افراد مختلف می‌خواهم که دید بلند مدت داشته باشند، یعنی سرمایه را باید با مطالعه و مثلاً برای مدت ۲ سال وارد یک بازار کنند. در ضمن، افراد مختلف، فقط باید بخشی از سرمایه خودشان را وارد یک بازار کنند. به همین دلیل، موضوع مدیریت سرمایه اهمیت دارد و این مدیریت سرمایه هم، یک دانش تخصصی و دانش مالی است. 

*کل ارزش دلاری شرکت‌های حاضر در بورس ایران، معادل فقط ۲۰۰ میلیارد دلار است. در حالی که فارکس که به عنوان بزرگ‌ترین بازار مالی دنیا شناخته می‌شود حجم معاملات روزانه‌ای در حد ۶ هزار میلیارد دلار (۶ تریلیون دلار) دارد. وقتی که یک بازار بزرگ مالی، اینقدر ارزش معاملات روزانه دارد، چنین بازاری چه مزیتی برای معامله گران ایجاد می‌کند؟ 

وقتی که یک بازار، حجم بالایی داشته باشد بزرگ‌ترین مزیت آن، تنوع خواهد بود و معامله‌گران، حق انتخاب دارند. برای مثال، معامله گران می‌توانند از طریق نوسانات جفت ارز دلار کانادا و ین ژاپن، یا جفت ارز پوند انگلیس و دلار آمریکا، یا جفت ارز ین ژاپن و دلار آمریکا، یا شاخص قیمت جهانی طلا و یا شاخص قیمت جهانی نفت و جدیداً ارزهای دیجیتال، کسب سود کنند. 

از طرف دیگر، پلتفرم‌های معاملاتی که در بازار فارکس یا بازار کریپتو کارنسی (ارزهای دیجیتال) وجود دارند روز به روز ساده‌تر می‌شوند. امروزه با آمدن ارزهای دیجیتال و استیبل کوین‌هایی مانند «تِتر»، می‌توانیم حساب فارکس خودمان را شارژ کنیم، یعنی افراد می‌توانند ریال خودشان را در یکی از صرافی‌های ارز دیجیتال داخل کشور، شارژ کرده و تبدیل به تتر کنند. 

در ادامه، می‌توانند از طریق تتر، سرمایه خودشان را وارد یک کارگزاری فارکس کنند و با روابط کاربری ساده، شروع به خرید و فروش در فارکس کنند. در زمانی هم که سود کسب شود، یا افراد بخواهند سرمایه خودشان را به داخل ایران برگردانند، از طریق همان ارز دیجیتال، همان مسیر را برمی گردند و پول خودشان را به تتر تبدیل می‌کنند. در ادامه، آنها تتر را به ریال تبدیل کرده و وارد حساب شخص خودشان در ایران می‌کنند. 

*آیا معامله‌گران ایرانی از طریق بازارهای بین‌المللی و به طور مشخص بازار فارکس می‌توانند سودهای کلان کسب کنند و معامله‌گران ایرانی تا این حد مهارت کسب کرده اند؟ 

– پاسخ بنده، خیر است چون که در اکوسیستمی که کار می‌کنم و افرادی که من می‌بینم، آنقدر که زیان و ضرر می‌بینیم و آنقدر که سرخوردگی و افسردگی در این بازارها می‌بینیم، برعکس آن را نمی‌بینیم. صرافی‌های ارزهای دیجیتال یا کارگزاری‌های فارکس، روز به روز کار کردن با پلتفرم‌های خودشان، کار معامله گری را برای ما راحت‌تر می‌کنند. صرافی‌ها و کارگزاری‌های فارکس با روش‌های مختلف، با ایجاد شرایط مناسب، با آموزش‌های ساده و دادن اعتبار حتی با نسبت یک به ۲۰۰، معامله گران را تشویق به حضور در فارکس می‌کنند. با این مقدار اعتبار دادن، افراد می‌توانند تا ۲۰۰ برابر سرمایه خودشان اقدام به انجام معامله کنند. 

*با این مقدار اعتبار دادن، فرضاً یک معامله‌گر می‌تواند با یک دلار شروع به معامله در بزرگ‌ترین بازار مالی دنیا کند و اگر به نحو درست اقدام کند می‌تواند با آن یک دلار، در حد ۲۰۰ دلار سود کسب کند ولی این امکان هم دارد که ضرر سنگین کند. 

– بله؛ اگر فرد معامله‌گر، زیان حاصل کند، زیان او ۲۰۰ برابر می‌شود. برای مثال، اگر یک نفر در حد ۱۰۰۰ دلار وارد یک کارگزاری فارکس کند، این کارگزاری تا ۲۰۰ هزار دلار، به او قدرت معاملاتی می‌دهد. اگر این فرد، وارد یک معامله شده باشد و فرضاً شاخص قیمت جهانی اونس طلا در حد ۵ دلار کاهش پیدا کند، همین فرد با توجه به ضریب اهرمی ۲۰۰، در حد ۱۰۰۰ دلار ضرر می‌کند. در نتیجه، کل پول این فرد یعنی ۱۰۰۰ دلاری که وارد این بازار کرده، از بین می‌رود و سوخت می‌شود. 

در فارکس، به این حالت می‌گویند کال مارجین شده و موجودی حساب او صفر می‌شود و در بازار ارزهای دیجیتال، به این حالت، لیکویید می‌گویند. صرافی‌ها و کارگزاری‌ها، افراد مختلف را با تشویق‌های متنوع و امیدهای واهی، به حضور در بازار تشویق می‌کنند. این اتفاق زیان کردن معامله‌گران، به طور قطعی به نفع صرافی‌ها و کارگزاری‌ها و به ضرر سرمایه‌گذاران است. 

*به طور مکرر در ایران گفته می‌شود که در بازار فارکس می‌شود درآمد دلاری کسب کرد. در حال حاضر، آیا کسب سود دلاری اصلاً برای ایرانی‌ها ممکن نیست؟ 

– کسب درآمد دلاری از طریق فارکس، امکانپذیر است ولی کسب درآمد دلاری، بهای بسیار زیادی دارد. این بهای بسیار، فقط محدود به سرمایه نیست. یک معامله‌گر، باید وقت زیادی از یک شبانه روز خود را صرف رصد بازار کند. این فرد باید استرس زیادی را تحمل کند و از خواب و خوراک و تفریح خودش صرف نظر کند تا در این بازار ۲۴ ساعته حضور داشته باشد. در حالی که در نهایت همین فرد که به دنبال کسب سود کلان است، امکان دارد با یک تصمیم اشتباه، همه سرمایه خودش را در بازار فارکس از دست بدهد. 

شاخص‌ها در فارکس قابل معامله‌اند

در دهه‌های قبل، این طور بوده که در دنیا معامله‌گران حرفه‌ای باید با یک کارگزاری صحبت می‌کردند و سفارش خرید می‌گذاشتند. در دوره اخیر و بعد از ظهور و بروز اینترنت، خرید و فروش‌ها یا معاملات، به صورت آنلاین و با استفاده از پلتفُرم‌های اینترنتی انجام می‌شد. به طور همزمان، بازارهای مالی بین‌المللی از طریق اینترنت، در دسترس معامله‌گران ایرانی قرار گرفتند. 

بازار فارکس، بازاری است که از اختلاف قیمت جُفت ارزهای رایج کشورها برای کسب سود استفاده می‌کنیم. برای مثال، یک ارز به اسم «یورو» داریم که ارز اتحادیه اروپا بوده و یک ارز به اسم «دلار» آمریکا داریم. معامله‌گران دنیا از نوسانات این ارزهای معروف دنیا، در بازار فارکس استفاده می‌کنند. از طرفی، دانش تحلیل تکنیکال، عمری در حد ۱۰۰ سال دارد و از سال‌های گذشته اطلاعات و منابع آن در دسترس معامله گران ایرانی قرار گرفته است. به همین دلیل، افراد مختلف با توجه به دانش تحلیل تکنیکال، جفت ارزهایی را برای کسب سود انتخاب کرده و اقدام به معامله می‌کنند. البته در فارکس، شاخص بعضی فلزات گرانبها مثل طلا یا شاخص نفت، قابل معامله هستند. هر چند که فقط شاخص آنها در فارکس قابل معامله بوده و نه خود سهام آنها. 

در مجموع، در فارکس، سود و زیان‌های بالایی اتفاق می‌افتد. همزمان با ظهور اینترنت و زمانی که پلتفرم‌ها در اختیار معامله‌گران دنیا قرار گرفت، معامله‌گران ایرانی هم شروع به معامله کردن در بازارهای بین‌المللی، کردند. بنابراین، ورود معامله‌گران ایرانی در این بازارها، عمری حدوداً ۲۰ ساله دارد. من افراد زیادی را می‌شناسم که در سنین جوانی، توانسته‌اند سودهای خوبی به دست بیاورند ولی به طور ناگهانی و بر اثر معاملات اشتباه، همه چیز را از دست داده‌اند.